روش‌های پیشگیری از بارداری مجموعه‌ای از روش‌هایی هستند که زوج‌ها می‌توانند جهت پیشگیری از بارداری غیرمنتظره استفاده کنند. این روش‌ها بر اساس عملکردشان به دو دسته اصلی روش‌های هورمونی و روش‌های غیرهورمونی تقسیم بندی می شوند. هر روش پیشگیری از بارداری مزایا و معایب خود را دارند و بسته به نیاز و شرایط فردی، انتخاب می‌شوند. قبل از انجام هر کدام از این روش ها، مشاوره با یک پزشک یا متخصص باروری می‌تواند به شما در انتخاب روش مناسب کمک کند. همچنین، باید درک کاملی از عملکرد و نحوه انجام هر روش داشته باشید تا بهترین نتیجه را بدست آورید.
انواع روش های پیشگیری از بارداری
انواع روش‌های پیشگیری از بارداری بستگی به نوع کنتراسپتیو دارد که شامل روش‌های هورمونی، بدون هورمون است. در ادامه به شرح هر کدام از روش ها خواهیم پرداخت :
روش های هورمونی
- قرص های ضد بارداری: این قرص‌ها حاوی هورمون‌هایی هستند که جلوی تخمک‌گذاری و تغییرات دیگر در سیکل تخمک‌گذاری را می‌گیرند.
- پچ‌های ضد بارداری: این پچ‌ها نیز هورمون‌هایی را که جلوی تخمک‌گذاری را می‌گیرند، از طریق چسباندن به پوست به بدن تزریق می‌کنند.
- اسپیرال رحمی: این روش شامل جایگذاری دستگاه کوچکی در داخل رحم است که هورمون‌هایی نظیر پروژسترون را به صورت مستقیم در رحم آزاد می‌کند و از تخمک‌گذاری جلوگیری می‌کند.
استفاده از دارو در پیشگیری از بارداری
داروهایی هستند که جهت پیشگیری از بارداری استفاده می شوند. این داروها اغلب شامل هورمون های زنانه و می‌توانند به دو صورت قرص و آمپول استفاده شوند. در اینجا به توضیح روش قرص های جلوگیری از بارداری هورمونی می‌پردازیم.
استفاده از دارو در پیشگیری از بارداری اغلب به صورت قرص های جلوگیری از بارداری هورمونی استفاده می شوند. مهم ترین نکته در مصرف این قرص‌ها این است که باید به موقع مصرف شوند و نباید فراموش شوند، چرا که فراموشی نمی تواند از بارداری پیشگیری کند. حتی عدم مصرف یک قرص می‌تواند منجر به تخمک‌گذاری، به خصوص در زنان چاق، شود. بین عوارض جانبی شایع قرص های جلوگیری از بارداری هورمونی می‌توان به خونریزی ناگهانی، قطع خونریزی ماهیانه، درد سینه ها و افزایش وزن اشاره کرد. خشکی واژن نیز در ۳ الی ۵ درصد افراد در حین استفاده از این قرص‌ها گزارش شده است. همچنین، استفاده از این قرص‌ها ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی، سرطان سینه و تشکیل لخته در خون را افزایش می‌دهد. اما برخی از مزایای قرص های جلوگیری از بارداری هورمونی عبارتند از:
- درمان نامنظمی در چرخه‌های قاعدگی و کاهش پرمویی در سندروم تخمدان پلی کیستیک
- موثر در درمان سندروم پیش از قاعدگی
- موثر در کاهش شانس ابتلا به سرطان تخمدان، آندومتر و روده بزرگ
در سنین بالا و نزدیک به یائسگی، به خصوص در زنان چاق و سیگاری، نباید از قرص‌های هورمونی استفاده شود.
آمپول
یکی از روش‌های استفاده از دارو در پیشگیری از بارداری، آمپول پیشگیری از بارداری با پروژسترون است. این آمپول به صورت تزریق عضلانی و یا زیرجلدی انجام می‌شود. تاثیر این آمپول معمولا 3 ماه است. اما بعد از قطع مصرف آن، باروری تا ۱ تا ۱۸ ماه به تاخیر می‌افتد.
از عوارض جانبی شایع این آمپول ها می‌توان به خونریزی نامنظم و یا قطع خونریزی قاعدگی اشاره کرد. استفاده طولانی مدت از آمپول جلوگیری از بارداری معمولاً باعث پوکی استخوان می‌شود. همچنین، این داروها در افراد مبتلا به سرطان سینه و در مناطق با شیوع بالای ایدز ممنوع است.
روش های بدون هورمون
- استفاده از دستگاه های دارای لوله های باریک مسی: این دستگاه‌ها از مس تشکیل شده‌اند و سبب ایجاد محیطی سمی برای اسپرم در رحم و لوله‌های فالوپ می‌شوند.
- دیافراگم: دیافراگم نوعی وسیله است که شامل لاستیکی است که بر روی گردنه رحم قرار می‌گیرد و از ورود اسپرم به رحم پیشگیری می نماید.
سایر روش ها
- کاندوم: کاندوم یکی از روش های پیشگیری از بارداری است که بر روی آلت تناسلی مردان قرار می گیرد و از تماس اسپرم و تخمک جلوگیری می کند.
- دیافراگم همراه با ژل‌های اسپرم‌کش
- منع همسر: منظور از این روش شامل روش های پیشگیری از تماس جنسی در زمان‌هایی است که احتمال بارداری بیش تر است.
- روش هایی همچون عمل وازکتومی (بستن لوله‌های منی) یا بریدن لوله‌های تخمدان در خانم ها
هر کدام از این روش ها مزایا و معایب خود را دارند.
پیشگیری از بارداری ناخواسته یا اورژانسی
پیشگیری از بارداری ناخواسته یا اورژانسی در جلوگیری از بارداری ناخواسته به دلیل فراموشی قرص‌ها، پاره شدن کاندوم در هنگام رابطه جنسی یا حتی تجاوز موثر باشد. روش‌های مختلفی جهت پیشگیری از بارداری ناخواسته یا اورژانسی وجود دارند که به شرح زیر است :
جایگذاری آی یو آی (IUD مسی)
تعبیه آی یو دی مسی طی حداکثر پنج روز با اثربخشی 99 تا 100 درصد جلوگیری از بارداری دارد و اثر آن به مراتب بیش تر از قرص‌های اورژانسی است. آی یو دی اثر اسپرم‌کشی داشته و همین از بارداری پیشگیری می کند. البته، خطر درد شکم پس از تعبیه آی یو دی نسبت به سایر روش‌های اورژانسی بیشتر است.
قرص های ضد پروژستین خوراکی
قرص‌های ضد پروژستین خوراکی با تأخیر یا جلوگیری از تخمک گذاری، بارداری را مهار می‌کنند. این قرص‌ها باید در طول 72 ساعت و حداکثر تا 120 ساعت پس از رابطه مصرف شوند و اثربخشی آنها در جلوگیری از بارداری حدود 98 تا 99 درصد است. سردرد، تهوع و درد شکم از عوارض جانبی این داروها هستند.
لوونورژسترول
لوونورژسترول یکی از روش‌های رایج پیشگیری از بارداری ناخواسته یا اورژانسی است. این قرص اورژانسی باید در طول 72 ساعت پس از رابطه جنسی مصرف شود و با تأخیر یا جلوگیری از تخمک گذاری، بروز بارداری را ممانعت می‌کند. اثربخشی این روش نیز حدود 60 تا 94 درصد تخمین زده شده است. لوونورژسترول بدون نیاز به نسخه پزشک و به صورت خرید از داروخانه‌ها در دسترس است.
