بارداری و فرزندآوری یکی از زیباترین اتفاقات زندگی اما پر زحمت برای خانم هاست. ممکن است این اتفاق با تلخ ترین و ناخوشایندترین اتفاقات رقم برای فرد رقم بخورد. بارداری خارج رحمی یکی از این اتفاقات است. که در طی آن روند بارداری به طور طبیعی پیش نمی رود. در این مقاله قصد داریم در خصوص این نوع حاملگی توضیحات بیش تری را ارائه دهیم.
حاملگی خارج از رحم (ectopic pregnancy)
حاملگی خارج از رحم به حالتی گفته می شود که تخمک لقاح یافته در جایی بغیر از جداره داخلی رحم مستقر می شود و شروع به رشد می کند. ۹۸% از حاملگی های خارج از رحم درون لوله های فالوپ اتفاق می افتد، با این حال امکان دارد در نقاط دیگری مثل تخمدان، گردن رحم و حفره شکمی نیز رخ دهد. از هر ۵۰ حاملگی ممکن است یکی خارج از رحم باشد. اصلی ترین خطری که توسط حاملگی خارج از رحم ایجاد می شود، پارگی است که به خونریزی داخلی منجر می شود. قبل از قرن ۱۹ احتمال مرگ ناشی از حاملگی خارج از رحم از ۵۰% هم تجاوز می کرد.
در پایان قرن ۱۹ به علت پیشرفت های حاصله در حوزه جراحی این رقم به ۵% کاهش یافت. مطالعات اخیر نشان می دهد که امروزه احتمال مرگ ناشی از حاملگی خارج از رحم به کمتر از پنج مورد از هر 10000 مورد کاهش یافته است. بنابراین امروزه علیرغم افزایش نرخ حاملگی های خارج از رحم، درصد مرگ مادر هر چه بیشتر و بیشتر رو به کاهش است. اصلی ترین دلیل شکست در نجات جان مادر عدم موفقیت برای ارایه به موقع مراقبت های پزشکی است. حاملگی خارج از رحم به عنوان اصلی ترین دلیل مرگ و میر مادران باردار در سه ماهه اول بارداری به شمار می آید. در موارد بسیار نادر امکان دارد حاملگی خارج از رحم همزمان با حاملگی نرمال (درون رحمی) رخ دهد. که به آن حاملگی هتروتوپیک (heterotopic) اطلاق می شود. در سال های اخیر وقوع این نوع حاملگی به علت افزایش استفاده از لقاح خارج رحمی آی وی اف و سایر تکنولوژی های باروری کمکی افزایش یافته است.
علل حاملگی خارج رحم
علت بروز در حاملگی نرمال، یک تخمک در یکی از لوله های فالوپ که تخمدان ها را به رحم متصل می کند، توسط اسپرم لقاح می یابد. تخمک لقاح یافته سپس به سمت رحم حرکت می کند و خود را در جداره داخلی رحم یا اندومتر مستقر می کند، و در آنجا باقی می ماند و رشد می یابد. همان طور که گفته شد اگر تخمک لقاح یافته خود را در جایی خارج از رحم مستقر نماید، حاملگی خارج از رحم روی داده است.
حاملگی خارج از رحم معمولاً در لوله های فالوپ رخ می دهد که منجر به پارگی و آسیب لوله ها یا عدم توانایی در عملکرد درست آنها در آینده می شود. در موارد نادر (تقریباً ۲ مورد از ۱۰۰ مورد حاملگی خارج از رحم)، این اتفاق در تخمدان، حفره لگنی و یا گردن رحم رخ می دهد. عواملی که ریسک ابتلا را افزایش می دهند : عوامل بسیار متعددی وجود دارند که می توانند ریسک ابتلا به حاملگی خارج از رحم را در فرد افزایش دهند. اما نکته ای که باید در نظر داشت این است که ممکن است حاملگی خارج از رحم در فردی که هیچ یک از این عوامل را ندارد رخ دهد :
عفونت لگن
بیماری های مربوط به تورم لگن (PID) یا عفونت های لگنی، عفونت در دستگاه تناسلی زنان که معمولاً به علت وجود کلامیدیا بروز می کند. عفونت لگنی نیز فاکتور خطر آفرین دیگری است که ریسک ابتلا به این عارضه را افزایش می دهد.
عفونت های لگنی معمولاً توسط ارگانیسم هایی که از طریق رابطه جنسی منتقل می شوند و یا عوامل دیگر بروز می یابد. به طور معمول، جداره داخلی لوله های فالوپ توسط برآمدگی هایی که به مو شباهت دارند پوشیده شده است که سیلیا نامیده می شود. سیلیا به تخمک ها کمک می کند که به آرامی از تخمدان به سمت رحم حرکت کنند. اگر سیلیا به علت عفونت آسیب ببیند، انتقال تخمک ها مختل می شود و تخمک لقاح یافته موفق نمی شود به رحم برسد و نتیجتاً حاملگی خارج از رحم رخ می دهد. انسداد و چسبندگی لوله های فالوپ نیز تأثیر مشابهی دارند.
داشتن سابقه ابتلا به حاملگی خارج از رحم (بالاترین ریسک ابتلا؛ 15% پس از تجربه حاملگی خارج از رحم اول و ۳۰% پس از تجربه حاملگی خارج از رحم دوم) · هرگونه آسیب و نقص در لوله های فالوپ می تواند ریسک ابتلا به حاملگی خارج از رحم را افزایش دهد. سابقه انجام هرگونه عمل جراحی بر روی لوله های فالوپ نیز همین اثر را دارد. عفونت، نقایص مادرزادی و یا وجود تومور در لوله های فالوپ نیز ریسک ابتلا را افزایش میدهد.
اندومتریوز
اندومتریوز ، فیبروم رحمی، چسبندگی های لگنی . تقریباً ۵۰% موارد بارداری زنانی که برای جلوگیری از بارداری از IUD استفاده می کنند خارج از رحم صورت می پذیرد. ·مصرف سیگار در دوران نزدیک به لقاح علائم ونشانه ها علائم و نشانه های معمول حاملگی خارج از رحم به شرح ذیل است: · درد در ناحیه شکم · آمنوره یا عدم وجود قاعدگی. خونریزی واژینال یا لکه بینی. حالت تهوع و استفراغ · دردهای تیز در ناحیه پایین شکم · احساس درد در یکی از طرفین شکم · احساس ضعف و سرگیجه ·فشار خون پایین. احساس درد در ناحیه شانه، گردن و مقعد. (در صورت پاره شدن لوله های فالوپ) خونریزی شدید که متعاقباً به بیهوشی منجر خواهد شد. امکان دارد فرد باردار باشد اما نداند. این علائم در مواردی بروز می یابد که وضع بیمار وخیم است و خونریزی داخلی اتفاق افتاده است. مشاهده هر یک از این علائم می تواند به معنای حاملگی خارج از رحم باشد اما نه بطور قطعی. امکان دارد سقط جنین نیز علائم مشابهی داشته باشد. معمولاً علائم و نشانه های حاملگی خارج از رحم شش تا هشت هفته پس از آخرین قائدگی طبیعی بروز می یابد.
اما در صورتی که حاملگی خارج از رحم در جایی بغیر از لوله های فالوپ رخ داده باشد امکان دارد این علائم دیرتر بروز یابد. متأسفانه ۱۰ تا ۲۰% از زنانی که این علائم را مشاهده می کنند تشخیص نمی دهند که اینها علائم حاملگی خارج از رحم است. بنابراین تشخیص این حاملگی تا زمانی که با یک شوک مواجه می شوند و به صورت اورژانسی به مراکز درمانی مراجعه می کنند (مثل فشار خون پایین، ضربان قلب ضعیف اما تند، رنگ پریده و احساس گیجی) به تعویق می افتد. تشخیص: اولین گام برای تشخیص شرح حال بیمار ومعاینه پزشک است.
تست بارداری BHCG
گام بعدی معمولاً انجام تست بارداری بصورت تیتر است.در برخی موارد امکان دارد پزشک معالج به هنگام معاینه لگنی وجود یک توده کوچک را احساس کند. در صورتی که پزشک به وجود حاملگی خارج از رحم مشکوک باشد، ترکیبی از تست های بارداری و سونوگرافی لگنی می تواند به تشخیص کمک کند. درمان در مراحل اولیه وخفیف درمان بصورت انتظار دفع خودبه خودی محصول حاملگی ویا استفاده از داروی هورمونی میباشد.اما در مراحل بالاتر بهترین درمان اقدام به خروج محصولات بارداری از طریق عمل لاپاراسکوپی میباشد.در لاپاراسکوپی از طریق ۳-۴ شکاف ۰.۵-۱سانتی متری بر سطح شکم با دوربین و تجهیزات ظریف جراحی واردشده واقدام به خروج توده میشود.در این روش احتمال خونریزی، چسبندگی، عفونت وسایر عوارض کمتر از جراحی باز می باشد.
علائم حاملگی خارج رحم
- احساس درد شدید در لگن، شکم یا حتی شانه و گردن ( به دلیل اینکه خونریزی ناشی از حاملگی خارج رحم در زیر دیافراگم جمع شده و باعث درد در این نواحی می شود. )
- خونریزی شدید وغیر طبیعی واژن در دوران قاعدگی
- ناراحتی معده
- احساس ضعف
- سرگیجه
- غش کردن در برخی موارد
درمان حاملگی خارج از رحم
درمان حاملگی خارج از رحم به نجات جان فرد منجر می شود. در این درمان باید از پارگی لوله ها و خونریزی زیاد جلوگیری شود که در این موارد از روش هایی به شرح ذیل استفاده می شود :
دارو
اولین روش برای درمان حاملگی خارج از رحم استفاده از داروی متوتروکسات می باشد. این دارو به صورت وریدی تزریق می شود تا از ادامه رشد سلول ها در بدن جلوگیری شود. برای بررسی درمان پس از چند روز تا یک هفته از تزریق دارو پزشک آزمایش خون برای فرد تزریق می شود. در صورتی که هنوز میزان هورمون بارداری ( HCG) زیاد باشد مجدد داروی متوتروکسات تزریق می شود. در صورتی این دارو موثر باشد که بدن در شرایطی به شرح ذیل باشد:
- پایین بودن میزان هورمون بارداری
- عدم فعالیت قلبی جنین
چه کسانی در معرض بارداری خارج از رحم می باشند؟
- انجام جراحی لوله های رحمی پیش از بارداری
- داشتن بارداری خارج از رحم در گذشته
- سابقi عفونت دستگاه تناسلی
- نازایی
- کشیدن سیگار و سایر دخانیات
- داشتن درد و خونریزی در واژینال
در صورتی که علائم مذکور را دارید و می خواهید باردار شوید حتما به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید.
خطرات حاملگی خارج از رحم
حاملگی های خارج رحمی بیشتر در زنان ۳۵ تا ۴۴ ساله رخ می دهد. عوامل خطرساز مستعد به حاملگی خارج رحم عبارتند از :
- سن مادر( بین ۳۵-۴۴ سال )
- بیماری التهابی لگن (PID) که می تواند به لوله فالوپ آسیب برساند یا آن را تا دچار انسداد کند؛
- جراحی لوله فالوپ
- درمان چسبندگی لوله فالوپ
- اندومتریوز (وضعیتی بافتها در خارج از محیط رحم رشد کرده و باعث چسبندگی رحم و لوله های رحم می شوند. )
- سابقه سقط جنین مکرر
- سابقه مشکلات نازایی یا مصرف داروها برای تحریک تخمک گذاریو درمان ناباروری
- نوعی اختلال در شکل لوله فالوپ، مانند نارسایی مادرزادی
- نگرانی عمده در مورد حاملگی خارج رحم خونریزی داخلی است.
- استفاده از روش جلوگیری از بارداری IUD
- سیگار کشیدن
روش های تشخیص حاملگی خارج از رحم
روش های مختلفی برای تشخیص حاملگی خارج از رحم وجود دارد که به چند مورد از آن ها اشاره می کنیم :
معاینات بالینی
پزشک با انجام معاینه بالینی پی به علائمی به شرح ذیل ببرد:
- بزرگ شدن رحم
- خارج شدن خونریزی از واژن
- احساس درد در لگن در هنگام معاینه لگن
- احساس درد در شکم در هنگام معاینه که در برخی موارد همراه با پایین آمدن فشار خون می باشد که در اینصورت احتمال خونریزی داخلی وجود دارد.
آزمایش خون
برای تعیین هورمون حاملگی از مادر آزمایش خون گرفته می شود. در حاملگی خارج از رحم هورمون گنادوتروپین جفتی یا HCG به میزان کمی ترشح می شود. در برخی موارد این نشان از سقط جنین دارد.
لاپاراسکوپی
در صورتی که از روش های معاینه و آزمایش و سونوگرافی نتوان حاملگی خارج از رجم را تشخیص داد، از لاپاراسکوپی برای این کار استفاده می شود. در لاپاراسکوپی ابزاری لوله مانند که مجهز به دوربین می باشد را از طریق برشی در زیر ناف وارد رحم کرده و این بیماری را می توان به طور دقیق تشخیص داد.
پیشگیری از حاملگی خارج از رحم
- در صورتی که باردار هستید یا قصد باردار شدن دارید باید از بیماری هایی که از طریق جنسی منتقل می شوند پیشگیری کرد.
- پیشگیری از ابتلا به بیماری های عفونی مانند عفونت واژن
- عدم مصرف سیگار در دوران بارداری
- در صورت مشاهده خونریزی حتما با پزشک متخصص زنان مراجعه کرده و در صورت نیاز سونوگرافی واژینال انجام دهید.
امکان بارداری بعد از حاملگی خارج رحم
در صورتی که قصد باردار شدن بعد از درمان حاملگی خارج از رحم دارید ، باید سطح هورمون hcg به طور منظم بررسی شود. تا میزان آن افزایش پیدا نکند. در این صورت پزشک پرونده پزشکی را بررسی می کند. و دلایل داشتن حاملگی خارج از رحم را به دقت مطالعه می کند. برای اینکه بارداری موفقی داشته باشید محل لوله فالوپ بررسی می شود اگر در جای خود قرار داشته باشد درصد موفقیت حاملگی ۶۰ درصد تخمین زده می شود.
سلام خانم دکتر من با بی بی چک بارداریم مثبت بود اما تو سونوم چیزی نشون نداد یعنی احتمال بارداری خارج از رحم هست
باید بعد از یک هفته دو مرتبه سونو انجام شود درصورتی که در سونو موردی مشاهده نشد هر چه سریعتر مراجعه کنید