اندومتریوز به بافت های داخلی رحم گفته می شود که می توان آن را خارج از رحم مشاهده کرد. این بیماری به دلیل ایجاد بافت در خارج رحم با خونریری های کم، درد و چسبندگی های رحمی بروز می کند. که چسبندگی رحم ممکن است نازایی را به همراه داشته باشد. آندومتریوز در بین خانم ها بین ۷ الی ۱۰ درصد افزایش پیدا کرده است امروزه درمان آندومتریوز با لاپاراسکوپی امکان پذیر شده است.endometriosis اندومتریوزیس یک بیماری مربوط به سیستم ایمنی و یا هورمونی است که دختران و زنان را در سنین باروری گرفتار می کند. نام این بیماری از واژه “اندومتر” یعنی بافتی که سطح داخلی رحم را می پوشاند و هر ماه در دوره خونریزی ساخته شده و ریزش می کند، گرفته شده است.
تعریف آندومتریوز
تخمدان زنان در طول یک ماه هورمون هایی ترشح می کند که موجب می شود دیواره داخلی رحم ضخامت بیشتری پیدا کند. در دوران عادت ماهیانه دیواره رحم فرو می ریزد و سلول هایی از دیواره رحم جدا می شود و ضخامت آندومتر یا همان دیواره رحم به حالت طبیعی باز می گردد.
علائم بیماری آندومتریوز
خانم هایی که دارای قاعدگی های دردناک، مقاربت های همراه با درد، درد های مزمن و بدون دلیل در لگن، ناباروری و یا دیر باروری، لکه بینی پیش از دوران قاعدگی، کیست های تخمدان پایدار، بیماری های گوارشی مانند اسهال در دوران قاعدگی، دفع مدفوع همراه با درد در دوران قاعدگی، مدفوع همراه با خون در قاعدگی و حتی مسدود شدن روده در دوران قاعدگی را دارند به آندومتریوز مبتلا هستند.
مهم ترین علائمی که مبتلایان به این عارضه تجربه می کنند موارد زیر هستند:
- تجربه درد شدید در دوران قاعدگی
- بروز درد در بخش های تحتانی شکمی
- تجربه درد در هنگام برقراری رابطه جنسی
- دردناکی اجابت مزاج
- گرفتگی عضلات در چند روز قبل از دوره عادت ماهیانه و در تمامی دوران عادت ماهیانه
شدت بیماری اندومتریوز بسته به بافت ها و نوع آن، شدت آن در هر فردی متفاوت با فردی دیگر است.
- اگر آندومتریوز در قسمت مثانه باشد، ممکن است که فرد در هنگام دفع ادرار دچار درد شود و در دوران قاعدگی این درد شدیدتر شود. زیرا در زمان قاعدگی این بافت شروع به ریزش می کند و در آن دوران درد بیشتری اتفاق می افتد.
- اگر آندومتریوز در قسمت روده باشد، باعث درد در هنگام دفع مدفوع می باشد.
- اگر آندومتریوز در قسمت لگن باشد، باعث بروز درد در هنگام مقاربت، درد شدید در هنگام قاعدگی و ایجاد مشکلات در رابطه جنسی شود.
- اگر آندومتریوز بر روی لوله ها رشد کند، باعث چسبندگی لوله ها و در نتیجه نازایی می شود و امکان لقاح تخمک و اسپرم را در داخل لوله نمی دهد.
از دیگر علائم این بیماری می توان به خستگی و بی حالی، اسهال، یبوست، تهوع و نفخ اشاره کرد که ممکن است در طول عادت ماهیانه شدت آن ها بیشتر شود. بنابراین بر حسب این که آندومتریوز در کدام ناحیه قرار دارد، علائم فرق می کند.
علل بیماری آندومتریوز
آندومتریوز سبب بروز اختلالات فراوانی می شود از جمله اینکه سن باروری بانوان را در دهه۱۵ تا ۵۰ سال با مشکل مواجه می کند ،این بیماری درد های شدید و نازایی را برای بیماران ایجاد می کند و تقریبا طبق آماری که به دست امده است ،۲ میلیون افراد در کشور ما مبتلا به آندومتریوز هستند .
در کشور های پیشرفته برای درمان این بیماری مراکز پیشرفته آندومتریوز را ایجاد کرده اند، زیرا تشخیص، درمان و عمل جراحی آندومتریوز کاری آسوده نیست، لازم به ذکر است که تشخیص زود به هنگام این بیماری در درمان آن بسیار مهم است.
آندومتریوز در دسته بیماری های خوش خیم قرار دارد، اما رو به پیشرفت است، به این معنی که اگر ضایعه کوچک باشد، به مرور زمان و عدم درمان آن به مراتب این بیماری پیشرفت می کند.
ارتباط آندومتریوز و نازایی
همانطور که گفته شد ، این بیماری سبب بروز نازایی در فرد می گردد ، ابته این بدان معنا نیست که تمام بیماران آندومتریوز دچار نازایی می شوند، به هر حال درصدی از این بیماران به دلیل چسبندگی های لگن و بسته شدن مسیر لوله ها و بروز اختلالات در روند تخمک گذاری و جایگذاری جنین، دچار نازایی می شوند. در صورتی که بیماری در مراحل ابتدایی خود باشد می توان با کمک درمان دارویی زیر نظر متخصص در این زمینه، ناباروری را درمان کرد.
در برخی موارد هم ممکن است لازم باشد، تا این بیماری را به صورت جدی تر درمان کرد و با کمک روش هایی همچون IVF،IUI و یا با کمک عمل جراحی لاپاراسکوپی نازایی را درمان کرد. بهتر است تا جراحی لاپاراسکوپی اندومتریوز توسط افراد متخصص در این زمینه انجام شود.
عوامل موثر در ایجاد عوارض آندومتریوز
موارد و زمینه هایی وجود دارد، که در صورت بروز آنها آندومتریوز نمود بیشتری پیدا می کند و عوارض آن شروع به آشکار شدن می کنند؛ این موارد شامل گزینه های زیر می باشند:
- افرادی که دارای اختلالاتی در آناتومی و یا ساختار رحم می باشند. در این افراد خون دوران قاعدگی به خوبی تخلیه نمی شود و سبب به وجود آمدن آندومتریوز و عوارض آن می شود.
- در خانم هایی که شروع سن بلوغ و رویدادهای مربوط به آن دوره زودهنگام آغاز شود، خطر ابتلا به آندومتریوز و درگیر شدن با عوارض آن بسیار زیاد است.
- معمولا خانم هایی که زایمان و بارداری را تجربه نکرده اند، می توانند به این اختلال مبتلا شوند.
- خانم هایی که دوران قاعدگی آنها بیشتر از حد معمول می باشد و دیر تر به زمان یائسگی می رسند، در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.
- وراثت و سابقه خانوادگی در ایجاد این بیماری در خانم ها نقش دارد. اگر یکی از بستگان نزدیک شما مانند مادر، خواهر، عمه و … مبتلا هستند؛ احتمال ابتلای شما به آندومتریوز وجود دارد.
- افزایش بیش از حد هورمون هایی مانند استروژن، احتمال بروز این بیماری را افزایش می دهند.
- خانم هایی که سیکل و دوره عادت ماهیانه آنها کمتر ۲۷ روز و حد معمول باشد، ممکن است این بیماری را تجربه کنند.
- مصرف دخانیات و مصرف بیش از حد الکل بر روی سیستم رحم تاثیر می گذارد و سبب بروز آندومتریوز خواهد شد.
- افرادی که دارای وزن بسیار پایین و نمایه توده بدنی (BMI) کمتر از حد معمول باشند، مستعد مبتلا به آندومتریوز هستند.
میزان شیوع بیماری آندومتریوز چقدر است؟
این بیماری از سنین ۱۵ تا ۴۵ سالگی ممکن است رخ دهد. طبق مشاهدات انجام شده ۲۰ الی ۹۰ درصد از درد های لگنی و ناباروری ها به دلیل ابتلا به آندومتریوز است. با این حال در دختران نوجوان و خانم هایی که به سن یائسگی رسیده اند نیز ممکن است به این بیماری مبتلا شوند. تنها راه تشخیص و درمان آندومتریوز، لاپاراسکوپی است.
تشخیص اندومتریوز
افراد مشکوک به اندومتریوز ابتدا توسط بهترین متخصص زنان مورد معاینه و بررسی قرار می گیرند تا تشخیص دقیق تر در این خصوص انجام شود. از روش های تشخیص آندومتریوز می توان به موارد زیر اشاره کرد :
لاپاراسکوپی
با استفاده از روش لاپاراسکوپی، برش های کوچکی در شکم ایجاد می شود و لوله نازک همراه با نور و دوربین وارد شکم می شود. این کار به پزشک متخصص اجازه می دهد تا به راحتی بتواند بافت های داخلی و اطراف رحم را مشاهده نماید. با این کار وی می تواند علائم رشد بافت آندومتر را به دقت بررسی کند.
بیوپسی
در صورت مشاهده بافت مشکوک، پزشک متخصص از دستگاه کوچکی جهت خراش سلول ها و ارسال آن ها به آزمایشگاه استفاده می کند. آسیب شناس بافت ها را زیر میکروسکوپ بررسی می کند. برای تشخیص قطعی اندومتریوز بیوپسی مورد نیاز است.
نحوه تشخیص آندومتریوز بدون جراحی
هیچ آزمایش، روش یا تصویربرداری آزمایشگاهی برای تشخیص آندومتریوز بدون جراحی وجود ندارد. با این حال، مطالعات تصویربرداری می تواند برای جستجوی علائم آندومتریوز مفید باشد. معاینات تصویربرداری تشخیصی رایج عبارتند از:
سونوگرافی
در این روش از امواج صوتی برای مشاهده اندام ها استفاده می شود. در سونوگرافی ترانس واژینال از یک گرز کوچک که در واژن قرار داده می شود برای دیدن رحم، ناحیه لگن و اندام های تناسلی استفاده می شود.
MRI
این اسکن غیر تهاجمی از امواج مغناطیسی برای مشاهده اندام ها و بافت های داخل بدن استفاده می کند.
مراحل آندومتریوز
پزشکان آندومتریوز را از مرحله ۱ تا مرحله ۴ طبقه بندی می کنند. مراحل بر اساس محل وقوع بافت آندومتر در بدن، میزان گسترش آن و میزان بافت در آن نواحی است.
داشتن یک مرحله پیشرفته تر آندومتریوز همیشه به این معنی نیست که علائم شدیدتر یا درد بیشتری خواهید داشت. برخی از زنان مبتلا به مرحله ۴ اندومتریوز علائم کمی دارند یا هیچ علائمی ندارند، در حالی که آنهایی که در مرحله ۱ هستند ممکن است علائم شدید داشته باشند.
تاثیر اندومتریوز بر زندگی افراد
اندومتریوز پیامدهای اجتماعی، سلامت عمومی و اقتصادی قابل توجهی دارد. به دلیل درد شدید، خستگی، افسردگی، اضطراب و ناباروری می تواند بر کیفیت زندگی افراد تاثیر بگذارد. برخی از افراد مبتلا به آندومتریوز درد شدیدی را تجربه می کنند که مانع از رفتن به محل کار یا مدرسه جلوگیری می کند. رابطه جنسی دردناک به دلیل آندومتریوز می تواند منجر به قطع یا اجتناب از رابطه جنسی شود و بر سلامت جنسی افراد مبتلا و شرکای آنها تأثیر بگذارد.
پیشگیری از ابتلا به اندومتریوز
در حال حاضر هیچ راه شناخته شده ای جهت پیشگیری از اندومتریوز وجود ندارد. افزایش آگاهی و به دنبال آن تشخیص زودهنگام و مدیریت ممکن است پیشرفت طبیعی بیماری را کند یا متوقف کند و بار طولانی مدت علائم آن، از جمله احتمالاً خطر حساسیت به درد سیستم عصبی مرکزی را کاهش دهد. در حال حاضر هیچ درمانی وجود ندارد.
درمان بیماری آندومتریوز
برای درمان بیماری آندومتریوز روش های مختلفی وجود دارد که در شدیدترین حالت آن جراحی است. در ادامه به مهم ترین روش های درمانی این بیماره اشاره خواهیم کرد.
داروهای ضد درد و مسکن همچنین هورمون درمانی
برای کاهش درد بیماری آندومتریوز، یک سری داروها و مسکن هایی توسط پزشک تجویز می شود که آن ها را باید مرتب و منظم مصرف نمود. در دوره قاعدگی، کم و زیاد شدن هورمون ها سبب ضخیم شدن بافت آندومتر و خونریزی آن می شود. با استفاده از این روش درمانی، رشد بافت آندومتر کم می‌شود.
جراحی
در صورتی که به اندومتریوز مبتلا هستید و می خواهید باردار شوید، حهت برداشتن اندومتریوز، باید هم رحم و هم تخمدان ها سالم باشند.
اگر به بیماری آندومتریوز مبتلا هستید و قصد دارید باردار شوید، برای برداشتن آندومتریوز در شرایطی که رحم و تخمدان‌تان سالم بمانند، جراحی روشی مفید خواهد بود.
روش کمک باروری
لقاح آزمایشگاهی برای باردار شدن نسبت به عمل جراحی انتخاب بهتری است.
هیستروکتومی
در موارد شدید آندومتریوز جراحی برای خارج کردن رحم و تخمدان باید انجام گیرد. اما تنها نباید به این روش اکتفا کرد زیرا استروژن توانایی تحریک آندومتریوز به‌جا مانده در آن ناحیه را دارد. باید گفت که بعد از هیسترکتومی، بارداری برای زنان ممکن نخواهد بود.
