لقاح خارج رحمی IVF

بسیاری از خانم ها، به دلایل مختلف، دچار ناباروری می شوند. از جمله اینکه ممکن است دچار کیست اندومتریوز شده و با انجام لاپاراسکوپی اندومتریوز باز هم قادر به فرزند آوری نباشند. امروزه روش های زیادی وجود دارد که می تواند با تمام مشکلات موجود، باروری را سبب شود، از این روش ها می توان به لقاح داخل رحمی (IUI) و لقاح خارج رحمی (IVF) اشاره نمود. در مطالب قبل به طور مفصل در خصوص لقاح داخل رحمی توضیحاتی ارائه دادیم و در خصوص روش انجام آن صحبت کردیم. در اینجا قصد داریم برای شما در خصوص لقاح خارج رحمی که همان لقاح آزمایشگاهی صحبت کنیم و بگوییم چگونه این روش صورت می گیرد.

لقاح خارج رحمی چگونه انجام می شود؟

لقاح خارج رحمی روشی است با یک سری از اقدامات پزشکی، منجر به تحریک تخمدان ها و همچنین رشد و بلوغ تخمک های موجود در آن ها می شود. پس از اینکه تخمک ها به بلوغ رسیدند، توسط عمل جراحی و با هدایت سونوگرافی از طریق دیواره واژن و با بیهوشی خفیف از فولیکول های تخمدان ها برداشته شده و در یک مایع مخصوص، یا محیط کشت در آزمایشگاه قرار داده می شوند. در آزمایشگاه جنین شناسی تخمک ها بسته به روش لقاح آزمایشگاهی، در ظروف کشت با اسپرم های شسته شده همسر در شرایط خاص در کنار هم قرار داده می شوند و یا اینکه اسپرم به هر یک از تخمک ها تزریق می شود. پس از انجام مراحل لقاح آزمایشگاهی، تخمک ها در داخل یک انکوباتور (که آن درجه حرارت، شرایط رطوبتی و گازی ویژه فراهم می باشد) قرار داده می شوند.

تخمک های لقاح یافته در شرایط ویژه انکوباتور شروع به انجام تقسیمات سلولی می کنند. پس از ۷۲-۴۸ ساعت نگهداری جنین ها در محیط آزمایشگاه، ظروف کشت از انکوباتور خارج شده و جهت تشکیل جنین ها مورد ارزیابی قرار می گیرند و وضعیت رشد و کیفیت آنها ثبت می شود. به دنبال ارزیابی جنین ها و بررسی وضعیت رشد و کیفیت آنها، تعداد مناسب جنین بر مبنای کیفیت آنها، سوابق درمان های قبلی بیمار و نیز سن مادر مشخص و انتقال جنین های با کیفیت بالا به رحم یعنی جایی که جنین ها می توانند مرحله رشد طبیعی خود را در آنجا ادامه دهد، صورت می گیرد. این روش وسیله مناسبی برای کمک به بیمارانی است لوله های فالوپ آنها آسیب دیده باشد. همچنین این روش درمان در موارد آندومتریوز، ناباروری شدید مردان و بسیاری از موارد دیگر کاربرد دارد.

مراحل انجام عمل IVF

عمل IVF مراحل مختلفی داردکه به شرح زیر است :

پیشگیری از تخمک گذاری

در ابتدا پزشک برای جلوگیری از تخمک گذاری مصرف قرص ضد بارداری را در روزهای اول پریود تجویز می کند . بعد از گذشت ۲ الی ۳ هفته از مصرف دارو با سونوگرافی وضعیت تخمدان ها بررسی می شود در صورتی که حالت طبیعی داشت دارویی به نام Lupron به صورت وریدی تزریق می شود. ممکن است عوارضی مانند خشکی واژن و قرمز شدن صورت بعد از تزریق این دارو برای فرد ایجاد شود.

تحریک فولیکول

یک هفته بعد از تزریق دارو باید سونوگرافی دیگری انجام شود . این کار برای اینست که کیست تخمدان وجود نداشته باشد ( عوارض داروی Lupron) پزشک داروی دیگری به نام کونال اف برای تحریک فولیکول تجویز می کند و از میزان مصرف داروی قبلی می کاهد. اثر داروهای جدید باعث افزایش تخمک گذاری می شود . تعداد تخمک برای این است که برای انجام ivf نیاز به تخمک بیشتری داریم تا لقاح صورت گیرد. در برخی موارد چندین تخمک بارور شده در رحم زن قرار می گیرد که باعث چند قلویی بودن جنین می شود. در روز ۵ یا ۶ مصرف داروی گونال اف یا فولیستیم آزمایشی برای اندازه گیری میزان هورمون های استروژن انجام می شود. همچنین سونوگرافی ترانس واژینال برای این بررسی استفاده می شود و این بررسی ها تا زمان به بلوغ رسیدن فولیکول های تخمدانی انجام می شود.

کامل کردن فولیکول

پزشک برای نهایی کردن بلوغ فولیکول ها دارویی به نام hCG به زن تزریق می کند.

جمع آوری تخمک

برای خارج کردن تخمک ها از رحم زن تحت بیهوشی قرار گرفته و از طریق لوله ای متصل به دستگاه سونوگرافی از راه واژن وارد رحم کرد و مایع فولیکول های حاوی تخمک را با سوزن جمع آوری می کند.

باروری و لقاح

در صورتی که مشکل نازایی از زن باشد تخمک ها در مجاورت اسپرمی که قبلا از مرد گرفته شه قرار می گیرد و به آزمایشگاه ivf ارسال می شود.

ریکاوری

بعد از خارج کردن تخمک از رحم، خانم ها اجازه مرخص شدن دارند. می توانند به خانه رفته و در آن جا استراحت کنند. عوارضی مانند درد در شکم و خونریزی کمی ممکن است مشاهده کند.

تزریق پروژسترون

برای آماده سازی رحم برای چسبیدن و لانه گزینی جنین مقدار ۱ سی سی در روز پروژسترون به زن تزریق می شود

انتقال جنین

جنینی که در محیط آزمایشگاه تشکیل شد در درون رحم زن قرار می گیرد . پس از این اقدام زن باید ۳۶ ساعت استراحت کامل داشته باشد و بعد از آن می تواند به زندگی روزمره خود بازگردد.

مزایای درمان نازایی با IVF چیست؟

روش لقاح آزمایشگاهی و یا خارج رحمی IVF مزایایی دارد که به شرح زیر است :

• خانم هایی که لوله های فالوپ آن ها دچار چسبندگی و یا انسداد شده است، می توانند نتیجه موفقیت آمیزی از این جراحی دریافت نمایند. این امر یکی از بزرگ ترین مزایای IVF است.
• جهت باروری در این روش، از اسپرم یا تخمک اهدا شده استفاده می شود.
• شانس بارداری به دلیل اینکه از بهترین و با کیفیت ترین تخمک و اسپرم زوجین استفاده می شود، بالاست.

لقاح خارج رحمی چه خطراتی می تواند داشته باشد؟

روش IVF شانس بیش تری برای بارداری برای خانم ها به ارمغان می آورد اما بدین معنا نیست که همه زنان از این روش نتیجه می گیرند، چا که۹ شرایط جسمی و روحی خاصی را می طلبد. این روش طاقت فرساست و باید افراد صبر کافی در این روش را داشته باشند. از جمله خطراتی که این روش می تواند برای افراد به همراه داشته باشد، به شرح زیر است :

• جهت این روش ابتدا فرد باید داروهایی را مصرف نماید که ممکن است این داروها سبب سردرد و گرگرفتگی شوند.
• با این روش امکان اینکه دوقلو و یا چندقلو زایی در افراد وجود داشته باشد زیاد است. به همین دلیل است که می تواند هم برای مادر و هم برای فرزند خطرناک باشد.
• ممکن است این روش سبب تحریک بیش از حد تخمدان ها شود که همین سبب می شود تا تخمک ها بیش از اندازه نرمال خود در تخمدان ها تولید شوند.

پس از انکه تخمک ها جمع آوری شدند، ممکن است یک سری علائم غیرطبیعی به وجود آید که باید در صورت مشاهده آن ها، به بهترین متخصص زنان مراجعه فرمایید. از جمله این نشانه ها عبارتند از :

• در صورتی که فرد دارای تب شدید و بالای ۳۸ درجه باشد.
• در صورتی که فرد شاهد خونریزی های شدید واژن باشد.
• فرد در ناحیه شکم خود دچار درد و تورم شده باشد.
• اگر فرد هنگام دفع ادرار، دچار درد و سوزش شود.

چه مراقبت هایی بعد از IVF باید انجام شود؟

پس از آنکه عمل تخمک گیری یا همان پانکچر صورت گرفت، پس از یک الی دو ساعت خانم از بیمارستان مرخص شده و می تواند به خانه بازگردد. پزشک متخصص برای پیشگیری از عفونت و آمادگی رحم جهت لانه گزینی جنین، ممکن است داروهای تزریقی، خوراکی و یا شیاف داخل واژن را تزریق نماید که فرد باید آن ها را به موقع و طبق دستور پزشک متخصص مصرف نماید.

• باید حداقل ۵ روز از عمل تخمک گیری بگذرد تا پزشک عمل انتقال جنین را انجام دهد.
• پس از گذشت دو هفته از عمل انتقال جنین جهت بررسی موفقیت بارداری، باید یک تست خون انجام شود.
• پس از اینکه عمل انتقال جنین با موفقیت انجام شد، بهتر است تا فعالیت های شدید صورت نگیرد.
• پس از یک روز استراحت، بهتر است مادر به انجام فعالیت های روزانه بپردازد تا به گردش خون بدن وی کمک کند.

برای احتمال بیش تر موفقیت IVF پزشکان توصیه می کنند موارد زیر را رعایت نمایید :

• استراحت به مدت یک روز در تخت خواب
• آغاز فعالیت های عادی روزانه پس از ۲۴ ساعت
• اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین بیش تر از یک کیلوگرم
• عدم برقراری رابطه جنسی تا زمان تشخیص و صلاحدید پزشک
• عدم انجام فعالیت های شدید و سنگین ورشی همچون دومیدانی

لقاح خارج رحمی IVf چه معایبی دارد؟

درست است که IVF بهترین روش جهت درمان ناباروری است، اما باید توجه داشته باشید که مشکلات و معایبی را نیز به همراه دارد. برخی از این معایب به شرح زیر است :

زمان بر و گران قیمت بودن

بارور کردن تخمک‌ها بیرون از بدن نیازمند اقدامات آزمایشگاهی و داروهای گران‌قیمت است. تحت نظر گرفتن نحوۀ پاسخگویی بدن به داروها نیز زمان‌بر است و نیاز به انجام آزمایش خون و سونوگرافی بیشتری دارد.

احتمال چندقلوزایی: در صورت انتقال بیش از یک رویان به رحم، احتمال بارداری دو یا چندقلو وجود خواهد داشت. با این وجود که بسیاری از زوج‌ها این موضوع را یک موهبت می‌دانند اما چندقلو باردار بودن، زنان را در ردیف بارداری‌های پرخطر قرار می‌دهد. برخی از پزشکان می‌توانند با استفاده از روشی، تعداد مشخصی از رویان‌هایی که به شکلی موفق کاشت شده‌اند را انتخاب و نگه ‌دارند. این کار ممکن است عواقبی داشته باشد، اما احتمال بارداری چندقلویی را کاهش دهد.

احتمال بارداری خارج از رحم: زنانی که مشکل ناباروری دارند بیشتر در خطر بارداری خارج از رحم هستند. علاوه بر آن تمامی ‌روش‌های درمانی کمک‌باروری از جمله آی وی اف، خطر حاملگی خارج رحم را افزایش می‌دهد.

خطر سندرم تحریک بیش از حد تخمدان‌ها (ohss): سندرم تحریک بیش از حد تخمدان‌ها (ohss) وقتی اتفاق می‌افتد که بدن فرد بیش از حد به داروهای ناباروری پاسخ می‌دهد و تخمک‌های بسیار زیادی تولید می‌کند. حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد زنانی که گنادوتروپین مصرف می‌کنند، به نوع خفیف این سندرم دچار می‌شوند که علائم آن شامل افزایش وزن و احساس سیری و نفخ است. برخی زنان همچنین به تنگی نفس، سرگیجه، درد در ناحیۀ لگن، حالت تهوع و استفراغ دچار می‌شوند. این مشکل معمولاً با تحت نظر قرار گرفتن توسط پزشک و استراحت مطلق برطرف می‌شود. در موارد نادر، این سندرم می‌تواند بسیار خطرناک باشد و ممکن است برای تحت نظر قرار گرفتن، مراقبت‌های ویژه و درمان، نیاز به بستری شدن باشد.

امکان ناتمام ماندن آی وی اف: در برخی از موارد، درمان آی وی اف ممکن است پیش از مرحلۀ استخراج تخمک‌ها متوقف شود. تولید نشدن فولیکول کافی برای ادامۀ فرایند درمان یا احتمال بروز سندرم تحریک بیش از حد تخمدان از دلایلی است که باعث می‌شود یک فرایند آی وی اف، نیمه‌تمام متوقف شود.