آندومتریوز چیست؟ + علائم، علل و روش های تشخیص و پیشگیری

اندومتریوز یکی از بیماری‌های شایع زنان است که در آن بافتی مشابه پوشش داخلی رحم، خارج از رحم رشد می‌کند و باعث درد، مشکلات قاعدگی و حتی ناباروری می‌شود. این بیماری گاهی خاموش و پنهان باقی می‌ماند، اما شناخت به‌موقع و درمان صحیح می‌تواند از آسیب‌های جدی جلوگیری کند. در ادامه اطلاعات کاملی را در این زمینه در اختیار شما قرار می دهیم. با ما همراه باشید.

برای مشاوره رایگان و نوبت گیری از دکتر اعظم السادات مهدوی بهترین متخصص زنان با مطب تماس بگیرید.

تعریف آندومتریوز

تخمدان زنان در طول یک ماه هورمون هایی ترشح می کند که موجب می شود دیواره داخلی رحم ضخامت بیشتری پیدا کند. در دوران عادت ماهیانه دیواره رحم فرو می ریزد و سلول هایی از دیواره رحم جدا می شود و ضخامت آندومتر یا همان دیواره رحم به حالت طبیعی باز می گردد.

آندومتریوز یک نوع بیماری است که طی آن بافت داخل رحم در محدوده خارج از رحم قرار می گیرد. متاسفانه این بیماری یک بیماری شایع در بین زنان شناخته شده است که می تواند خطرات بسیار جدی و نازایی را با خود همراه داشته باشد. ایده آل ترین روش برای درمان اندومتریوز روشی است که تنها با هدف از بین بردن ضایعه انجام نشود بلکه  بتواند از عود مجدد بیماری نیز جلوگیری کند.

علائم بیماری آندومتریوز

خانم هایی که دارای قاعدگی های دردناک، مقاربت های همراه با درد، درد های مزمن و بدون دلیل در لگن، ناباروری و یا دیر باروری، لکه بینی پیش از دوران قاعدگی، کیست های تخمدان پایدار، بیماری های گوارشی مانند اسهال در دوران قاعدگی، دفع مدفوع همراه با درد در دوران قاعدگی، مدفوع همراه با خون در قاعدگی و حتی مسدود شدن روده در دوران قاعدگی را دارند به آندومتریوز مبتلا هستند.

مهم ترین علائمی که مبتلایان به این عارضه تجربه می کنند موارد زیر هستند:

• تجربه درد شدید در دوران قاعدگی
• بروز درد در بخش های تحتانی شکمی
• تجربه درد در هنگام برقراری رابطه جنسی
• دردناکی اجابت مزاج
• گرفتگی عضلات در چند روز قبل از دوره عادت ماهیانه و در تمامی دوران عادت ماهیانه

بیشتر بخوانید: رژیم غذایی در افراد مبتلا به اندومتریوز

شدت بیماری اندومتریوز بسته به بافت ها و نوع آن، شدت آن در هر فردی متفاوت با فردی دیگر است.

• اگر آندومتریوز در قسمت مثانه باشد، ممکن است که فرد در هنگام دفع ادرار دچار درد شود و در دوران قاعدگی این درد شدیدتر شود. زیرا در زمان قاعدگی این بافت شروع به ریزش می کند و در آن دوران درد بیشتری اتفاق می افتد.
• اگر آندومتریوز در قسمت روده باشد، باعث درد در هنگام دفع مدفوع می باشد.
• اگر آندومتریوز در قسمت لگن باشد، باعث بروز درد در هنگام مقاربت، درد شدید در هنگام قاعدگی و ایجاد مشکلات در رابطه جنسی شود.
• اگر آندومتریوز بر روی لوله ها رشد کند، باعث چسبندگی لوله ها و در نتیجه نازایی می شود و امکان لقاح تخمک و اسپرم را در داخل لوله نمی دهد.

از دیگر علائم این بیماری می توان به خستگی و بی حالی، اسهال، یبوست، تهوع و نفخ اشاره کرد که ممکن است در طول عادت ماهیانه شدت آن ها بیشتر شود. بنابراین بر حسب این که آندومتریوز در کدام ناحیه قرار دارد، علائم فرق می کند.

بیشتر بخوانید: لاپاراسکوپی اندومتریوز

عوامل موثر در ایجاد عوارض آندومتریوز

موارد و زمینه هایی وجود دارد، که در صورت بروز آنها آندومتریوز نمود بیشتری پیدا می کند و عوارض آن شروع به آشکار شدن می کنند؛ این موارد شامل گزینه های زیر می باشند:

• افرادی که دارای اختلالاتی در آناتومی و یا ساختار رحم می باشند. در این افراد خون دوران قاعدگی به خوبی تخلیه نمی شود و سبب به وجود آمدن آندومتریوز و عوارض آن می شود.
• در خانم هایی که شروع سن بلوغ و رویدادهای مربوط به آن دوره زودهنگام آغاز شود، خطر ابتلا به آندومتریوز و درگیر شدن با عوارض آن بسیار زیاد است.
• معمولا خانم هایی که زایمان و بارداری را تجربه نکرده اند، می توانند به این اختلال مبتلا شوند.
• خانم هایی که دوران قاعدگی آنها بیشتر از حد معمول می باشد و دیر تر به زمان یائسگی می رسند، در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.
• وراثت و سابقه خانوادگی در ایجاد این بیماری در خانم ها نقش دارد. اگر یکی از بستگان نزدیک شما مانند مادر، خواهر، عمه و … مبتلا هستند؛ احتمال ابتلای شما به آندومتریوز وجود دارد.
• افزایش بیش از حد هورمون هایی مانند استروژن، احتمال بروز این بیماری را افزایش می دهند.
• خانم هایی که سیکل و دوره عادت ماهیانه آنها کمتر ۲۷ روز و حد معمول باشد، ممکن است این بیماری را تجربه کنند.
• مصرف دخانیات و مصرف بیش از حد الکل بر روی سیستم رحم تاثیر می گذارد و سبب بروز آندومتریوز خواهد شد.
• افرادی که دارای وزن بسیار پایین و نمایه توده بدنی (BMI) کمتر از حد معمول باشند، مستعد مبتلا به آندومتریوز هستند.

میزان شیوع بیماری آندومتریوز چقدر است؟

این بیماری از سنین ۱۵ تا ۴۵ سالگی ممکن است رخ دهد. طبق مشاهدات انجام شده ۲۰ الی ۹۰ درصد از درد های لگنی و ناباروری ها به دلیل ابتلا به آندومتریوز است. با این حال در دختران نوجوان و خانم هایی که به سن یائسگی رسیده اند نیز ممکن است به این بیماری مبتلا شوند.  یکی از راه های تشخیص و درمان آندومتریوز، لاپاراسکوپی است.

تشخیص اندومتریوز

افراد مشکوک به اندومتریوز ابتدا توسط بهترین متخصص زنان مورد معاینه و بررسی قرار می گیرند تا تشخیص دقیق تر در این خصوص انجام شود. از روش های تشخیص آندومتریوز می توان به موارد زیر اشاره کرد :

شرح حال و معاینه بالینی

 پزشک در ابتدا با پرسش درباره علائم (مانند درد شدید قاعدگی، درد هنگام رابطه جنسی یا نازایی) و سابقه خانوادگی بیماری، شک به آندومتریوز پیدا می‌کند. سپس در معاینه لگن ممکن است نواحی حساس، کیست یا چسبندگی را لمس کند که سرنخی برای ادامه بررسی‌ها باشد.

سونوگرافی ترانس‌واژینال

 این روش تصویر دقیقی از رحم و تخمدان‌ها ارائه می‌دهد و می‌تواند وجود کیست‌های آندومتریوزی (اندومتریوما) را مشخص کند. البته سونوگرافی برای دیدن ضایعات کوچک یا نواحی عمقی همیشه کافی نیست، ولی یک ابزار اولیه بسیار مهم به حساب می‌آید.

 MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی)

 اگر پزشک نیاز به بررسی دقیق‌تری از بافت‌های عمقی لگن داشته باشد، MRI می‌تواند به‌خوبی نواحی گرفتار، چسبندگی‌ها و ضایعات عمقی آندومتریوز را مشخص کند. این روش کمک می‌کند برنامه جراحی یا درمان بهتر طراحی شود.

لاپاراسکوپی تشخیصی

لاپاراسکوپی دقیق‌ترین روش تشخیص آندومتریوز است. در این روش، جراح از طریق برش کوچک در شکم دوربینی را وارد کرده و اندام‌های لگنی را به‌طور مستقیم بررسی می‌کند. همچنین همزمان می‌تواند ضایعات را نمونه‌برداری یا حتی درمان کند. به همین دلیل لاپاراسکوپی هم ابزاری تشخیصی و هم درمانی به شمار می‌آید.

آزمایش‌های خون (CA-125)

 آزمایش مارکر خونی CA-125 گاهی به تشخیص کمک می‌کند، زیرا در برخی زنان مبتلا به آندومتریوز این شاخص افزایش می‌یابد. با این حال، به‌دلیل غیر اختصاصی بودن، به‌تنهایی قابل اعتماد نیست و معمولا همراه با سایر روش‌ها استفاده می‌شود.

بیوپسی

در صورت مشاهده بافت مشکوک، پزشک متخصص از دستگاه کوچکی جهت خراش سلول ها و ارسال آن ها به آزمایشگاه استفاده می کند. آسیب شناس بافت ها را زیر میکروسکوپ بررسی می کند. برای تشخیص قطعی اندومتریوز بیوپسی مورد نیاز است.

مراحل آندومتریوز

پزشکان آندومتریوز را از مرحله ۱ تا مرحله ۴ طبقه بندی می کنند. مراحل بر اساس محل وقوع بافت آندومتر در بدن، میزان گسترش آن و میزان بافت در آن نواحی است.

داشتن یک مرحله پیشرفته تر آندومتریوز همیشه به این معنی نیست که علائم شدیدتر یا درد بیشتری خواهید داشت. برخی از زنان مبتلا به مرحله ۴ اندومتریوز علائم کمی دارند یا هیچ علائمی ندارند، در حالی که آنهایی که در مرحله ۱ هستند ممکن است علائم شدید داشته باشند.

پیشگیری از ابتلا به اندومتریوز

پیشگیری از اندومتریوز به‌طور قطعی هنوز امکان‌پذیر نیست، زیرا علت دقیق بروز این بیماری به‌طور کامل مشخص نشده است. بااین‌حال، رعایت برخی شیوه‌های سبک زندگی می‌تواند خطر ابتلا را کاهش دهد. کنترل سطح استروژن بدن از طریق کاهش مصرف چربی‌های اشباع، افزایش فعالیت بدنی و حفظ وزن مناسب می‌تواند تأثیر مثبتی داشته باشد. همچنین کاهش مصرف الکل و کافئین، که سطح استروژن را بالا می‌برند، به پیشگیری از رشد بافت‌های غیرطبیعی کمک می‌کند.

از سوی دیگر، آگاهی از علائم هشداردهنده اندومتریوز و مراجعه به‌موقع به پزشک نقش کلیدی در پیشگیری از پیشرفت بیماری دارد. زنانی که دوره‌های قاعدگی دردناک یا خونریزی شدید دارند، باید مورد بررسی قرار گیرند تا در صورت وجود علائم مشکوک، درمان زودهنگام آغاز شود. مراقبت‌های دوره‌ای و چکاپ‌های منظم، بهترین راه برای کنترل و جلوگیری از عوارض اندومتریوز در درازمدت به شمار می‌آیند.

سوالات متداول اندومتریوز